1234567891011 |
- Als Alemannisch bezeichnet ma a Reihä vo oberdütsche Sproche bzw. Groosdialekt. Alemannisch wird vo uugfähr zäe Millione Mänsche gredet. I de Schwyz kennt mers als Schwyzerdütsch, i Frankriich heissts Elsässerditsch en Bada Wirtemberg z'Deutschland hoisst mer se Schwäbisch ond Badensesisch.
- Mer cha vieli Untrdialekt finde - 's isch sogar vo Dorf zu Dorf nit gliich. Dr Name vun de alemannische Schproch isch vum Schtamm vu dr Alamanne bzw. Alemanne abgleitet.
- S'hütigi Alemannisch hät sich usem Altalemannisch un Mittelzitalemannisch entwiggelt.
- Dass mer dä Dialektsproochruum als "Alemannisch" bezeichne duet, isch allerding no gar nit eso lang her. De Johann Peter Hebel het zem erschte mol 1803 in sinem Büechli "Allemannische Gedichte" sällem Wort zum Durchbruch verholfe. Interessanterwiis schriibt de Hebel sälber Alemannisch emol mit einem, emol mit zwei "l". Hüt hät sich aber d'Schriibig mit einem "l" duuregsetzt. Hischtoriker und Archäologe verwände no oft die hischtorisierendi Variation "alamannisch" und "Alamannen" fir de germanische Volksstamm im früe Mittelalter.
- En Dialäkt - odr aun ä Mundart - isch ä nöd kodifizîrti Sprâchform (irä Gägesatz isch d'Standardsprâch). S cha sich um ä lokali odr régionali Variantä vonäre Sprâch handle. Dä Dialäkt unterscheidet sich vo dr Standartsprâch dur Abwychige ir Grammatik und in iräm Wortschatz. D Ûrsprungssprâch vome Dialäkt muess nüt e Standardsprâch sy - im Fall vom alemannische Diäläkt ischs s Altalemannisch. Fryli stât hütt s Alemannisch unter starchem Yfluss un Âpassigsdruck vo dr Standartsprâch.
- S git au Dialekt, wo nyt mit ere Standartsproch z due hän - so diä altgriächische Dialäkt bis ins 4. Jh. v. Chr. oder s Alemannisch im Mittelalter.
- Schwyzerdütsch isch ä Sommelbzeichnig fyr diejenige alemannische Dialekt, wu in dr Schwyyz un im Liechtestai gsproche wärre. In sinem Buech Was isch eigentli Schwyzerdütsch? definiärt dr Arthur Baur scho im erschte Satz, dass Schwyzerdütsch d'Umgangssproch sig, wo im alemannische Teil vo dr Schwiizerische Eidgenosseschaft allgemein gültig sig. Es sig die diräkti Fortsetzig vom Idiom, wo die alemannische Iiwanderer mit sich brocht heige, wo sii sich in dr Schwiiz niidergloo heige.
- E Gliiderig vum alemannische Sprochrüüm isch vu verschiidene Sprochwisseschaftler versuecht wore. Bi däne Gliiderigsversuech ischs drum gange, weli Deil vum Alemannische wäge bsundere Eigeschafte nächer zämme ghere un gegeniber andere e erkännbari un abgränzbari Eiheit bilde. D Begrindige fir d Iiteilige hän alliwiil sprochligi Erschiinige as Grundlag, bi e Deil Autore kumme do drzue aü hischtorischi territoriali Abgränzige ins Spiil.
- Wel d alemannische Dialäktspiilarte äng mit enander verwandt un aü iber schiinbari Innegränze ewäg viilfach mitenander verwobe sin, ka jedi Gliiderig agfochte wäre. Des isch aü gschäh; so het dr Ernst Ochs 1921 gege dr Vorschlag vum Karl Bohnenberger (1905) gstritte; dr Bohnebärger het zruck gää (1924); dr Friedrich Maurer het 1942 alli vorüsgangene Vorschleg gritisiärt.
- Dr Nutze vu däne Gliiderige isch druf bschränkt, ass mer si in Diskussione iber d alemannische Dialäktspiilarte as grobi Oriäntiärigshilf verwändet.
|